روایت، نوعی بازنمایی از امری حقیقی است که در جهان خارج به وقوع پیوسته است. از آنجایی که هیچ گزارش و بازنمودی نمیتواند جای اصل اتفاق را بگیرد، روایت نه هیچگاه کاملاً صحیح است نه مطلقاً غلط. روایتها را نمیشود هیچگاه به تمامی سنجید و رأی به بطلان یا حقانیتشان داد. هر نوع روایتی، نسبت به آن چیز که روایتاش میکند، فاصلهای دارد.
در میان آنچیزهایی که میان بازنمود و امر بازنمایی شده «فاصله» میاندازد سه عامل انگار پررنگترند: ذهن راوی یا راویان، بستر مکانی و زمانی خلق روایت، و بالاخره مدیومی که روایت از طریق آن بازنمایی میشود. روایت را اگرچه نمیتوان درستیسنجی کرد، میتوان آن را انعکاسی از این سه عامل دانست. روایت بیش از آنکه حاوی حقیقت آن امر بیرونی –مثلاً واقعهای تاریخی- باشد، منعکسکنندهی این سه مولفه است؛ از این روست که روایت برخلاف ظاهرش، کمتر به آن واقعیتی که به آن ارجاع میدهد وابسته است تا این عوامل.
روایت «اصفهان»، روایت سه نوازنده است از یک پدیدهی تثبیت شده و تاریخی به نام آواز اصفهان در ردیف (بماند که ردیف نیز خود نوعی روایت است از نظامی مستتر). سه نوازنده، یکی نوازندهی کمانچه، دیگری نوازندهی تار، و دیگری قانون، در واپسین سالهای قرن چهاردهم شمسی، روایت اکنونیشان از این آواز (اصفهان) را با سازهایشان بازمینمایانند.
با مرور نواختههای آنها میتوان با سه روایت، و سه انعکاس متفاوت روبهرو شد: اولی با فاصلهای دورتر از نظم سنتی میایستد (کمانچه)، دومی به شدت وامدار نوازندهای تأثیرگذار (لطفی) است (تار)، و سومی روایتی «بیلهجه»تر و استاندارد است (قانون). با وجود این، هیچکدام نمیتوانند کاملاً بر روی پای خود بایستند و هرکدام به دستمایهای تاریخی و عینی تکیه میکنند: اولی بر تصنیفی از درویشخان، دومی بر یک ضربی از لطفی، و آخری بر یکی از گوشههای متریک ردیف. این شاید، آینهی از وضعیت رپرتوار «معاصر» این سازها پس از گذشت همهی این سالها نیز باشد؛ وضعیتی که هنوز به یادمانهای آشنای تاریخیاش بسیار متکیست. علاوه بر این، این روایت وابسته به مدیوم روایتگرش (سازها) و تاریخشان نیز هست: تار همچنان بر شانهی غولهایش میایستد، قانون بهواسطهی میراث کمپشتترش در سدهی اخیر به بیان و «لهجه»ای متمایز نرسیده، و کمانچه اگرچه چون قانون بیتاریخ نیست، کمتر وظیفهی بازگویی سنت و ردیف را عهدهدار بوده است. این سه تکنوازی، آگاهانه یا ناآگاهانه، انعکاسیاند از تاریخ این سه مدیوم (ساز)، ذهنیتهای سوار بر آنها در دوران معاصر و تاریخی، و بالاخره بستر مکانی و زمانی خلق آنها.
کامیار صلواتی پریچهر خواجه روایت اصفهان حسام اینانلو کلاسیک ایرانی
برای خرید و دانلود آلبوم روایت اصفهان به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
05 آذر 1397