در تاریخ موسیقی دستگاهی برخوردهای متفاوتی با مقولهی بازنوازی اثر شده است. گاه، نوازنده به قصدِ شناختِ دورهای که اثر در آن متولد شده است و با هدفِ احیای خصایصِ موسیقایی اثر به آن نزدیک میشود و، گاه، درک و دریافت و لحنِ شخصی خود را سوارِ برشهایی از رپرتوارِ مؤلفِ منتخب میکند. در«پالیز۲»، کیخسرو مختاری، نوازندهی کمانچه، با کمک ستار خطابی نوازندهی تمبک و بندیر کوشیدهاند تا لحن شخصی خود را بر قطعات بنشانند و خوانشی امروزی ارائه دهند.
آیا خوانشِ بهخصوصِ کمانچهنواز از قطعات رکنالدین مختاری با درنظر گرفتن خصوصیات و امکاناتِ کمانچه و به زبانِ کمانچه محقق شده یا نزدیک کردن زبانِ کمانچه به زبانِ ویلن اولویتش بوده است؟ یا او سازها را قدری مشابه و نزدیک میانگارد که نیازی به ترجمه نمیبیند؟ «دخترک ژولیده» که ویژهی سازِ تخصصی آهنگسازش ساخته شده چطور برازندهی کمانچه شده است؟
تمایل مختاری به شیوهی غالبِ کمانچهنوازی امروزی با توجه به تکنیکهای اجراییِ بسیار متنوع -اما نه آنچنان گیرا و پخته- در سازش نمایان است. دست و پنجهی او، خاصه برای انواع پوزیسیونها، قبراق است و، در کنار این آمادگیِ تکنیکی، فقدانِ غنا و لطافت در صدادهی و فواصلی قرص، جذابیت سازش را کم کرده است.
نوازندگان، با خارج شدن از مترِ غالب و از نو بازگشت به سرعت اولیه، تا اندازهای از پیشبینیِ روندِ اجرایی قطعات جلوگیری کردهاند، اما این غافلگیری، به واسطهی تکرار، خاصیت خود را از دست میدهد. استفادهی گزیده از رَنگ صوتیِ متفاوتِ بندیر میتوانست جلوهای خاص به ضربیها ببخشد، اما حضورِ متناوب و بعضاً ناهماهنگِ آن، مانع از شنیدن و پیگیری جملاتِ کمانچه شده است. جای خالی ایجاز به نحوی دیگر در تکنوازی تمبک نیز احساس میشود و از آنجا که این بخش نتوانسته با پیش و پسِ خود ارتباط قوی و غیرقابل انکاری برقرار کند، بیشتر جداکننده و مطنب است تا وحدتبخش.
نوازندگانِ دورههای مختلف، ظرفیتهای متفاوتی برای کمانچه قائل شدند که پرداختن به آنها، برای نوازندهای که قصد بازنوازی آثار از گذشته تا امروز را دارد، ضروری است. شناختِ عمیقِ نوازنده از خصایصِ یک اثر و امکانات سازشْ دیواری بر سرِ راهِ تفسیری تازه نمیسازد، اگر قصدْ تکرار و تقلید نباشد. اینجا، توضیحی که قصد از بازنوازی را روشن کند وجود ندارد، اما خودِ موسیقی میگوید شنونده با خوانشی امروزی و شخصی طرف است.
برای خرید و دانلود آلبوم پالیز ۲ به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
01 دی 1399