آیا می‌توان از نوعی رمانتیسیسم و کلاسیسیزم در عرصه‌ی تازنوازی یا تک‌نوازی در موسیقی ایرانی سخن به میان آورد؟ اگر خصوصیات کلّی رمانتیسیسم را فردگرایی، ذهنیت‌گرایی (subjectivity)، دلبستگی به تفسیر و روایت شخصی، دوری از ساختارهای روشن و منطقی و خردگرایانه، ایجاد تضادهای شدید بیانی/احساسی به واسطه‌ی موسیقی، اغراق و ابهام و گریز از ساختارهای از پیش تعیین شده در نظر بگیریم، کلاسیسیزم دقیقاً در نقطه‌ی مقابل آن می‌ایستد. مقایسه کنید تارنوازی ظریف را با تارنوازی علیزاده. دومی در قیاس با نفر اوّل به رمانتیسیسم مایل‌تر است و اوّلی به کلاسیسیزم تارنوازانه مشتاق‌تر.
به‌نظر می‌رسد که نسل جدیدتر تارنوازان ایرانی علاقه‌ی بیشتری به علیزاده و ایده‌هایش نشان می‌دهند و از این رو غلبه با گرایش رمانتیک‌تر موسیقایی‌ست. اثر سمندر و سینا دهقانی، «نور بر آتش»، از این دیدگاه دقیقاً در نقطه‌ی مقابل این گرایش می‌ایستد. برخلاف غلبه‌ی همه‌جانبه‌ی مسأله‌ی ذهنیت و آزادی عمل در آثار رمانتیک‌ها، عینیت (objectivity)، منطق و روابط روشن و خردگرایانه حکم‌فرمای نور بر آتش هستند. نام‌گذاری‌های فرمال قطعات، خود تأکید دیگری بر مسأله‌ی عینیت هستند. این نام‌گذاری‌های فرمال قطعات، به‌استثنای قطعات ضربی، متضمن وجه دیگری نیز هستند: ابهام در «نور بر آتش»، یا کلاسیسیزم، راه ندارد. درآمد اصفهان در فلان نقطه، در مرزی واضح پایان می‌یابد و بعد جامه‌دران آغاز می‌شود. در تضاد با این ویژگی، بخش‌بندی‌های مدال یک اثر رمانتیک، مثلاً «آن‌و‌آن» را نمی‌توان به این سادگی تفکیک یا طبقه‌بندی کرد.
با این‌حال معنای دیگر کلاسیسیزم، یعنی توجه به اصول هنجاری و پایه‌ای نوعی خاص از هنر، نباید با کلاسیسیزمی که در «نور بر آتش» می‌شنویم خلط شود: اثری می‌تواند تفکر کلاسیک، به‌معنای اوّل، داشته باشد امّا یک‌سره نو باشد. از این‌منظر، منطق جمله‌پردازانه‌ی «نور بر آتش» به معنای اوّل کلاسیک است، یعنی هرچند وابسته به ردیف یا متن مرجع یا آن اصول پایه‌ای موسیقی دستگاهی نیست، برمبنای بسط و گسترش و پردازش متقارن، تدریجی، سکانس‌وار، مبتنی بر زمان‌بندی منظم تقریباً ریاضی‌وار، تفکیک‌پذیر و منطقی استوار شده است. از سوی دیگر سیر مدال اثر منطبق با معنای دوم کلاسیک است؛ یعنی مبتنی بر الگوی ردیف و توالی مدال آن در دو دستگاه ماهور و اصفهان. بنابراین، از دریچه‌ی شنیدن «نور برآتش» می‌توان چنین پرسید: آیا می‌توان بر مبنای رمانتیک یا کلاسیک بودن، به نوعی طبقه‌بندی نو در موسیقی کلاسیک ایرانی دست یافت؟
برای خرید و دانلود آلبوم نور بر آتش به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.
11 بهمن 1396