لزوم انتشار «خراسانیات» -حاصل همکاری پرویز مشکاتیان، محمدرضا شجریان و اعضای گروه عارف، که در دههی شصت و سالهای جنگ اجرا و ضبط شده است و تا اسفند سال ۹۸ ناشنیده مانده (اگر بشود عنوان ناشنیده را به آن اطلاق کرد)- از حیث تاریخی قابل درک است. اما آیا اهمیت ثبت خراسانیات در تاریخ و زنده نگاه داشتن یاد بزرگان عرصهی موسیقی «دستگاهی» به اهمیت ارتباط اجزای آلبوم به عنوان یک اثر هنری ارجحیت دارد؟
اگر با انگیزهی تمرکز بر ساختار خراسانیات در برابر هجوم نوستالژی مقاومت کنیم، تا مانع از استیلای آن شویم، آنگاه پیکرهی شرحهشرحهی خراسانیات موضوعی جدی و قابل مداقه است. «کاروانیان» -طرحی که از مایهی عراق آغاز میشود- هشت سال بعد در «مقام صبر» نه به عنوان قطعهی آغازین، بلکه پس از معرفی «راست» و «پنجگاه» آورده شده، قطعهی محبوب «خزان» که بارها توسط تکنوازها و ارکسترهای گوناگون اجرا شده، در «مژدهی بهار» آمده، «چهارمضراب نهیب» در «کنج صبوری» و «یِقین دِرُم»۱ در «تمنا». اگر فرض کنیم نسخهی خراسانیات، اولین اجرای ضبط شدهی این قطعات باشد، در اینصورت جستوجو دربارهی تاریخچهی قطعات و نوشتن نتیجه در دفترچهی آلبوم، میتوانست لزوم انتشار را توجیه و ضرورت کلاژ ناموفق را توضیح دهد. نابهنگامی، اختلاف کوک و فضای صوتیِ «خزان» بعد از تصنیف «زُلفایِ قِجِری»، نابهنگامی، اختلاف کوک و فضای صوتی «تکنوازی سنتور» بعد از «خزان»، نابهنگامی، اختلاف کوک و فضای صوتی «یِقین دِرُم» بعد از ساز و آواز بینظیر «دشتستانی»، نادیده انگاشتن خراسانیات به عنوان یک اثر منسجم را برملا و آن را بیوقع میکند. اگر بخش «راستپنجگاه» را یک پیکره بنامیم، سه بخش «راستپنجگاه»، «شور» و «ساز و آواز» نامتجانساند. در «نوا مرکبخوانی» و «بیداد» -آثاری که در زمان حیات مشکاتیان منتشر شدهاند- چگونه میشود ارتباط اجزا را نادیده گرفت؟ بیداد در دو بخش مستقل و نوا مرکبخوانی علیرغم تفاوت فضای صوتیِ گروهنوازی با ساز و آوازها، آثاری یکپارچه و منسجماند.
اکنون چه داریم؟ رپرتواری در نیمهی راهِ ضبط استودیویی ناتمام رهاشده. چه شده بود؟ مؤلف شرایط زمانه را مناسب ندید؟ با توجه به این که همواره بستر اجتماعیـ فرهنگی جامعه به انتشار اثر معنا میبخشد، لزومِ انتشار خراسانیات اینچنین قابل توجیه میشود: اولویت منطق بازار بر کیفیت اثر.
۱- در این اجرا شعر ملکالشعرای بهار توسط مشکاتیان دکلمه شده است.
برای خرید و دانلود آلبوم خراسانیات به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
10 تیر 1399