نویسنده: مهرداد فلاحزاده
مترجم: سهند سلطاندوست
ناشر: نشر مرکز
تاریخ انتشار: ۱۳۹۸
«مکتوبات فارسی در باب موسیقی» یک اثر تمام عیار از جهت طبقهبندی و سازماندهی آثار فارسی مکتوبِ بهجامانده از قرن ۵ تا ۹ هجری است، که میتوان آن را -به دلیل دربرگیری روشها و شیوههای مختلفِ طبقهبندیِ یک موضوع خصوصاً در فصل آخر- مرجعی کامل برای پژوهشگران دانست. در این کتاب، حدود پنجاه اثر از انواع مختلف ادبی، به ویژه با طبقهبندی بر مبنای رویکرد دینی و غیردینی، بررسی شدهاند که این آثار یا بخش موسیقیِ یک مجموعهی بزرگترند و یا اثری مستقل در باب موسیقی.
مهرداد فلاحزاده، که این کتاب در واقع رسالهی دکتریاش در دانشگاه اوپسالای سوئد است، هدفش از نگارش این اثر را تکمیل و روزآمدسازی کتاب استاد فقید محمدتقی مسعودیه (با همین موضوع) و روشنسازی سیر تحول مکتوبات فارسی در باب موسیقی ذکر کرده است. علاوه بر مسعودیه، ارجاعات به آراء احمد منزوی، محمدتقی دانشپژوه و موسیقیشناسان غربی نیز در جایجای این اثر دیده میشود.
صرفنظر از فصل اول، که نگاهی کلی به مکتوبات موسیقیِ تمدنهای پیشااسلامی دارد، مبداء تاریخی این کتاب (قرن پنجم) زمانی است که کتابت در باب موسیقی به زبان فارسی آغاز میشود. دلیل تمرکز بر آثار قرون ۵ تا ۹، در طی فصلهای دو تا شش کتاب، نبود و یا کمبود تصحیحهای انتقادیِ آثارِ دوران بعد و یا قبل از این بازه است.
ساختار درونی فصلهای دو تا شش تماماً یکسان است؛ پیشزمینههای تاریخی، سیاسی، هنری و ادبی دوران و سپس معرفی آثار و اهمیت اصلیشان با شیوهای نسبتاً یکسان: نگاهی کلی به اثر و زندگینامهی مؤلفش و سپس پرداختن به متنِ آن. بررسی درونمتنی آثار نیز، بسته به مورد، در قالبهای توضیح مختصر، فهرست عناوین مطالب به همراه توضیحات موجز و نیز نقلقول بخشهایی از متن اصلی صورت گرفته است و، در نهایت، با توضیحاتی تکمیلی، در قالب یک جمعبندی، به پایان میرسد.