انقلاب مخملی کلود دبوسی - بخش ششم

در حالی که مسیر اپرانویسی دبوسی تا حد زیادی مسدود شده بود، او شیوایی تازه‌ای را در تولید قطعات سازی به‌دست آورد: سه مجموعه «تصاویر» (Image) برای پیانو و ارکستر، دو کتاب «پرلودها» برای پیانوی تنها «La Mer» و قطعه‌ی رقص «Jeux». در این مجموعه آثار خیره‌کننده، فضای تیره‌وتار سمبولیسم جای خود را به رنگ‌های درخشنده‌ی تازه و تحرک ریتمیک جدیدی می‌دهد. آثار فضای مردم‌پسند به چشم می‌آید: آهنگ‌های کمدی‌های وودویل، مارش‌های سیرک، کاباره، رقص‌های ایبریایی، رگ‌تایم.

قطعه‌ی «Reflets» از مجموعه‌ی «تصاویر» با هشت میزان شروع می‌شود که در محدوده‌ی گام «ر بمل-ماژور» قرار دارد، یا به عبارت دقیق‌تر در گام مرتبط با آن سرکلید. آکوردهای ساخته‌شده از این هفت نت در سرتاسر صفحه‌کلید ولو شده‌اند. اما در میزان نهم، اثر به شکل زیبایی از مسیر خارج می‌شود. نت‌های خارجی به صداهای میانی وارد می‌شوند، حتی وقتی فضای شبه «ر بمل» در خط بالایی همچنان حفظ شده. دیسونانس‌های کوتاه و برّا حس مرکزیت تونال را مختل می‌کنند و موسیقی در قالب چرخه‌ای از آکوردهای چهارم وارد خلسه‌ای هارمونیک می‌شود. این آتونالیته‌ی دبوسی است که پیش از شوئنبرگ متولد شده و روح بسیار متفاوتی هم دارد: نه جهشی به ناشناخته‌ها، بلکه قدم زدن در مسیر وحشی‌تر. با زنجیره‌ای از آکوردها به منزل باز می‌گردیم که نمی‌توان آنها را به‌شکل مختصر توصیف کرد. انواعی از هفتم‌ها، هفتم‌های کاسته، هفتم‌های دومینانت، و چیزی که در جز آن را هفتم مینور ماژور می‌نامند. میکلانجلی (صاحب بهترین ضبط‌های پیانویی) که بیل اوانز نوازنده‌ی جز را تحسین می‌کرد (در عمل این ستایش دوجانبه بود) کل این بخش را طوری می‌نوازد گویی جایی در دوره‌ی آیزنهاور در ساعت یک نیمه شب در یک کافه‌ی پر از دود سیگار روی پیانو قوز کرده است. دو میزان بعد دوباره به «ر بمل» بازگشته‌ایم- و حتی نسخه‌ای محدودتر از آن- در یک گام پنتاتونیک باستانی. نوعی انحنای پیوستار فضا-زمان موسیقایی در اینجا رخ داده است و تازه هنوز فقط شانزده میزان طی شده.

اغلب به‌صورت کلیشه‌ای دبوسی را هنرمند فضاهای بی‌تحرک توصیف می‌کنند اما او در ریتم هم –همچون هارمونی- پیشرو بود. چند میزان اول موومان آخر «La Mer» با نام «گفتگوی باد و دریا» بسیار جالب توجه است. این موومان حول توالی یک تم ساده –فواصل نزولی از لا تا سل دیز، لا دیز تا سل دیز- ساخته شده. مثل «بعد از ظهر یک فون» ایده تا حد زیادی ثابت باقی می‌ماند در حالی که پس‌زمینه‌ی آن تغییرات گسترده‌ای می‌کند. در ابتدا تم در بادها و ضربان تند زهی‌های بم صدا می‌دهد . سپس بر فراز فضایی آرام شناور می‌شود و سپس در ویولن‌ها لحنی احساسی به‌خود می‌گیرد.